"भावना" उपन्यासय् Fradian मनोविश्लेषण
-पूर्ण ताम्राकार
साहित्य छगू न्हूगु विधा कथं सिर्जना जूगु उपन्यास विधा खः । पश्चिमी देसय् उपन्यास साहित्य यक्व च्वन्ह्याये धुंकाः यक्व लिपा भारतय् न्हापां बंगाली साहित्ये व उयांलिया हिन्दी साहित्ये उपन्यास सृजना जुल । नेपाली साहित्ये उपन्यास स्रष्टाया सच्छि दँ हंगु व नेपालभाषाय् उपन्यास स्रष्टाया न्यदँ हंगु नं खुदँ दये धुंकल । नेपालभाषाय् धूस्वां साय्मिया 'मिसा' -१०७४) उपन्यासं हे उपन्यास विधाया लुखा चायेका बिइ । उबलेनिसें थौं तक्कया दुने ३२ म्ह उपन्यासकारपिनिगु ९० गू ति उपन्यास पिदंगु दु । नेपालभाषाय् उपन्यास विधा थपू यायेत मदिक च्वसा न्ह्याका च्वंपिं मध्ये छम्ह उपन्यासकार नजरराम महर्जन खः । नेपालभाषा साहित्य नजरराम महर्जनजुं दकले न्हापां 'पंगल' नांया बाखं पिथना वय्कलं थःत न्हापां बाखंच्वमिया परिचय ब्यूगु खः । अथेसां वय्कया दकले न्हापांगु कृति ने.सं.११०५ स पिदंगु "मिपुसा" उपन्यास खः । 'मिपुसा' पिदना नीप्यदँलिपा पिदंगु खुगूगु उपन्यास "भावना" -ने.सं.११२९) खः ।
"भावना" उपन्यासया मू पात्र भावना व सुमन खः । मू पात्र भावनाया नामं हे उपन्यासया नां जूगु दु । उपन्यासय् मेपिं पात्र सानु, किरण, विक्रम व भगत मू पात्र मखुसां उपन्यासया कथावस्तुया प्रारम्भ सानुया जीवन चर्या उपन्यासया कथावस्तु न्ह्याइ । उपन्यासय् सानुया परिवार तसकं चिमि, न्हि खाना न्हि नये माःपिं कथं न्ह्यथना तःगु दु । सानु निदँ दुबलय् बौ मदुगु व प्यदँ दुबलय् मां मदुगुलिं झिंनिदँ छम्ह मारवाडीया छेँ सानुं ज्या याये मालि । छन्हू साहु नं सानुयात जवर्जस्ती याये त्यनिगुलिं सानु अन छेँ मच्वंसे वइ । छन्हू भगत नाप इहिपा याना ठेला छगलय् च्या पसः तया जीवन न्ह्याकी । उपन्यासय् सानुया जीवनया चित्रण तसकं कन्नाचायापुसे च्वंक जूगु दु । उपन्यासया पात्र सानु आर्थिक रुपं अति विपन्न वर्गया प्रतिनिधित्व याः । भगत विराटनगर वनाच्वंबलय् छन्हू बहनि इमिगु भत्ति पसलय् अय्ला त्वंवइम्ह माइलादाइ वया अय्ला त्वनाच्वनि । पसलय् मस्त, माइलादाइ व सानु जक दु । उबलय् हे विराटनगरं भगत थ्यंकः वइ । पसःया उगु दृष्यं सानुं माइलादाइ नाप लसपस याः धइगु भगतयात आशंका जुइ । उपन्यासया समस्या थनं शुरु जुइ, कथावस्तु नं थनं हे न्ह्याइ ।
उपन्यासया मेम्ह मू पात्र सुमन । सानुया भत्ती पसलय् नः वनेगु यानाच्वंपिं गाहकी मध्ये छम्ह सुमन । सानुया आर्थिक दयनियता खना वया म्ह्याय् भावनायात सुमनं नं म्ह्याय् थें भापी । आखः ब्वनेत कापी कलम न्याना बिइगु याइ । गुबलें लँ नं न्याना बिइ । भावनाया स्कूलया फिस नं सुमनं पुला बिइगु याइ । भावनां सुमनयात अंकल धायेका तइ । भावना तःधी जुया वइ । यँ तया सुथां लाक्क आखः ब्वंके फइथें मच्वंगुलिं भावनायात वीरगंजय् सुमनया छेँ ज्या याका आखः नं ब्वंकेगु धका भावनायात वीरगंज यंकी । लिपा सुमनया कलाम्ह किरणं भावनाया मां सानुया बारे खँ न्यने लाइ । भावना व सुमनया दथुइया भावनात्मक मतिनाय् नं शंका ब्वलनि । थ्व हे उपन्यासया मेगु समस्या जुया पिलुइ । उपन्यासं हानं छगू न्हूगु मोड काइ । थथे सानु व सुमनया निगू परिवार दथुइ दुने जुइगु घटना, क्रिया प्रतिक्रिया हे उपन्यासया कथानक जुइ कथानक जुया न्ह्याना वनि । उपन्यासय् अःपिं निगू परिवार दुने कलहं दथुइ बाय्मासां अन्तय् संयोगान्तय् उपन्यास क्वचाइ ।
उपन्यासया मू समस्या मिसा-मिजं दथुइ ब्वलनीगु शंका उपशंका खः । उपन्यासया कथावस्तुया प्रारम्भ हे भगतं सानुप्रति याइगु शंकां न्ह्याइ । बहनि लिबाक्क पसः तिना सानुया भत्ति पसलय् माइलादाइ याकचां अय्ला त्वना च्वनिगु खनिबलय् भगतयात सानुप्रति शंका वनिगु स्वाभाविक खः । उकिं "छिमि मां अंकलयाम्ह जुइ धुंकाः जिं ययेकां छु याये ?" धकाः भगतया धापूतिं सानुप्रतिया शंकां हे भगत सानुपाखे बाःगु खः । अथेहे सुमनं थःगु छेँ भावना यात हइगु व सुमनया कला किरणं सानु व भावनाया बारे तवालय् बांमलाःगु खँ न्यनी । उकिं "भावनाया मांलिसे छं वीरगजंनिसें हे स्वापू दुगु हँ । उकिं भातम्हं वयात त्वतावंगु हं । भावना छ पाखें दुम्ह म्ह्याय् खः हँ ।" धका किरणया म्हुतुं पिज्वयेका सुमनयात शंका याइ । थ्व उपन्यासया निगूगु मू समस्या कथं खनेदइ । थ्वकिंयानाः अन्तय् समनं थः कला किरण व काय् विक्रमनाप बाया च्वने मालि । उपन्यासया छगू मू कथानक थ्व खः । थुकिया लिच्वलं उपन्यासया कथानक न्ह्याःन्ह्यां वनी । उपन्यासया कथानक न्ह्याकेगु झ्वलय् त्वालय्च्वंपिं हुल्याहातय्पाखें भावनां थःगु इज्जत लुटे मयायेकेत कविताया छेँय् स्वचा द्यना वइ । थुकिं सुमनयात भावना स्यने धुंकूम्ह खःला धयागु शंका वनि । थुकिया परिक्षण यायेगु क्रमय् विराटनगरया छगू होटेलय् सुमनं भावनायात लसपस यायेगु कुतः याइ, उपन्यासय् आदर्शवादी व चरित्रवानम्ह सुमनं म्ह्याय्थें याना तःम्ह भावनायात लसपस यायेगु पहः -ब्अतष्लन) याकातःगु छुं कथं नं स्वाभाविक धाये मछिं । उपन्यासया अन्तय् विक्रमं भावनायात लसपस यायेगु कुतः याइ । थ्व बारे विक्रमं "झी छेँया ल्वापुया कारण भावना हे खः धका भावना व छिगु -सुमन) सम्बन्ध स्यंकेया लागि जिं कुतः यानागु खः" धकाः सुमनयात कनाच्वनि । थुकिं नं शंका व उपशंका हे विक्रमं भावनायात स्यंकेगु कुतः याःगु खँ उला ब्यू । उपन्यासय् थःपिं थीथी घटना व कथानकया विकास हे मिजं व मिसाया दथुइया शंका उपशंकां यानां जूगुलिं व थःथःवय् असमझारी -ःष्कगलमचभचकतबलमष्लन) या कारणं हे भगतं व सुमनं थः परिवार नाप बाया च्वने मालिगु व उकिया हुनिं थीथी समस्यात ब्वलंगु उपन्यासय् वर्णन जूगु दु । उपन्यासया थ्व विषयवस्तु सामाजिक जुया नं यथार्थतां पिने मलाः । उपन्यासया बाखंचु समाजय जुइगु व जुयाच्वंगुनाप स्वानाच्वंगुलिं 'भावना' सामाजिक उपन्यास धकाः धाये छिं ।
सिग्मन प|mायदया बिचाःकथं यौन तृष्णा मनूतय्के जक मखु प्राणीमात्रयाके मचायेक दयाच्वनि, मानवयाके ला चेतन व अचेतन कथं अव्यक्त जुया दुसुनाच्वनिगु भावना यौन खः । थ्वइत प|mायदया मनोविश्लेषणवाद कथं कायेगु या । "भावना" उपन्यासया विष्यवस्तुइ स्वानाच्वंगु छगू पक्ष यौनवृत्ति खः । मनूतय्गु अव्यक्त यौन प्रवृत्ति उपन्यासय् थीथी पात्रया क्रियाकलाप -ब्अतष्यल) ब्वया ब्यूगु दु । उपन्यासया शुरुइ सानुया साहु मारवाडीं सानुयात जवरजस्ति यायेगु कुतः याइगु, सानु माइलादाइ नाप व लिपा सुमननाप लसपस जू धइगु भगतया आसंका अव्यक्त यौनवृत्तिया लिच्वः खः । थथेहे सुमन व किरणया दथुइ लसपस जुइगु घटना व उकिइ किरणया यौन तृप्ति मजुइगु खँ किरणया म्हुतुं पिज्वगु "छं भावनानाप यौन स्वापू तया वःगु दु । उकिं ला छ थौं थुलि याकनं स्खलित जुल ।" -पौ ८९) धयागु धापूति नं स्पष्ट याः । उपन्यासय् सुमन व बिक्रमं भावनायात यायेत्यंगु यौनक्रियाया घटना फुक्कं यौन मनोविज्ञान नाप स्वानाच्वंगु विषय खः । थुकिं "भावना" उपन्यासय् प|mायडया यौन मनोविश्लेषण यायेगु कुतः जूगु दु । प|mायडया मनोविश्लेषणवादय् रचित नेपालभाषाया उपन्यासय् धूस्वां साय्मिया "गंकी" न्हापांगु उपन्यास कथं कायेगु याः । गंकी दुने प|mायडवाद बांलाक परिपक्व जुयाच्वंगु खंके फइसा "भावना" य् प|mायडवादया नः जक तुने फै । भावनाय् केन्दि्रत मू समस्या -ायअब एिचयदझि) फुक्क मानव मस्तिष्क दुनेया चेतन व अचेतनं जाःगु यौन भावनाया अव्यक्त अभिव्यक्ति खः । भावना उपन्यासय् कामोत्तेजना जुइगु, यौनतुप्तिं पथभ्रष्ट जुइगु, उच्छंृखल व नग्नताया प्रदर्शनया घटना धाःसा गनं जूगु मदु । मू खँ कलाभात दथुइ सामान्य असमझदारीं परिवार व समाजय् भराय्धंगु समस्या ब्वलनी धयागु "भावना" उपन्यासं उलाब्यूगु दु । उपन्यासय् रचनाया मू उद्देश्उउा नापं मू सन्देश थ्व हे खः ।
भारतया प्रसिद्ध उपन्यासकार प्रेमचन्दं धया वंगु दु - "जि उपन्यासयात मानवजीवनया चित्र कथं कया । मानवजीवनया प्रकाश यायेगु व उकिया रहस्य उलाबीगु हे उपन्यासया मूल तत्व खः ।" थ्वकथं उपन्यासया छगू पक्ष समाज दुने च्वंपिं मनूतय्गु जीवन चरित्र उलाबीगु नं खः । "भावना" उपन्यासय् "सानु" व "भावना" या न्ह्यानाच्वंगु जीवनी नापं उपन्यासया कथावस्तु नं न्ह्यांन्ह्यां वनी, नापं इपिं निम्हसिगु चरित्रया रहस्योदघाटन जुजुं वनि । नेपाली समाजय् मिसातय्त अशक्त, असहाय, नीरस जीवनया पर्यायकथं स्वयेगु या । थ्वकियात "भावना" उपन्यासं न्ह्यसः चिं थना ब्यूगु दु । मचाबलय् हे मां-बौ मदुम्ह अनाथ खः सानु । ठेला छगः तया च्या मिया जीवन न्ह्याका, थः भात भगतं त्वतावनं नं स्वम्ह मस्तय्त माःगु फुक्क लालन पालन याना अन्तय् थःगु व्यापार "रेष्टुरा एण्ड बार" य् हीका सुथांलाक्क जीवन हनेत सफलम्ह नारीकथं सानुयात न्ह्यब्वयाः तःगु दु । थ्वकिं निरन्तर मिहेनत व परिश्रम यानावन धाःसा न्ह्याम्ह मिसा जाति नं सानु व भावनां थें प्रगति यायेफु धयागुया दसि सानु व भावनायात उपन्यासय् न्ह्यथना ब्यूगु दु । थ्वकिं नारिवर्गया जीवन सुथां लाक्क न्ह्याकेत निरन्तर न्ह्यज्याःवनेत प्रेरणा बी, नारीवर्गयात उत्साहित यानाबी । थ्व दृष्टिकोणं भावना उपन्यास धाथें ल्वः । थ्वकिं नारीवर्गयाके आशावादी भावना थना बिइगुलिं भावना उपन्यास प्रगतिवादी उन्मुख जू धकाः धायेमाः ।
पाश्चात्य साहित्यया समीक्षक राल्फ फक्सया कथं "उपन्यास केवल गद्य मखु, व ला मानव जीवनया गद्य खः ।" थ्व कथं साहित्ये उपन्यास वृहत गद्य विधा खः, गुकि मानवजीवनया दुःख सुखं थ्याःगु बाखंयात कलात्मक कल्पनां लसां बिया न्ह्यब्वया बिइ । उकिं उपन्यास गुलि सामाजिक यथार्थवादी जुइ, उलि हे उपन्यास परन्तु तक्क जीवन्त जुइ । उपन्यासया कथावस्तु, पात्र, संवाद, वातावरण चित्रण फुक्क काल्पनिक जुया नं व धात्थेंगु मानव जीवननाप ज्वलायेमाः । थ्व दुष्टिकोणं भावना उपन्यास दुवालेबलय् उपन्यासय् वणिर्त घटना विश्लेषण, पात्र चित्रण, सम्वाद सामाजिक यथार्थतां पिने मलाः धायेमाः । उपन्यासया मू पात्रत सानु, भावना, सुमन, किरण, विक्रम, भगतपिं फुक्क समाजया सामान्य मनूतय्गु प्रतिनिधित्व याः । सुमनं परीक्षण कथं भावनायात यौनक्रिया यायेगु पह याइगु व बिक्रमं प्रतिशोधया भावनां भावनायात लसपस यायेगु कुतः याइगु निगू घटना त्वःता धायेगु खःसा उपन्यासया पात्रत आदर्शवान व चरित्रवान कथं काये छिं । थुपिं घटना नापं भावनानाप बाये माला सुमनं बारय् वना अय्ला त्वं वनिगु घटनां नंवाः संकिपायात लुमंका बी फु ।थज्याःगु घटना व चित्रं साहित्य गुलि मुक्त जुइ, उलि हे साहित्य जनपक्षिय जुइ । थ्व खँय् सचेत साहित्यकर्मित विशेष कथं सतर्क व सचेत जुइ फयेमाः । उपन्यास ब्वनावं वनेबलय् उपन्यासकार नजरराम महर्जन उपन्यासय् छगू घटनां मेगु घटनानाप नाटकीय मोडय् हिइका स्वाना यंकेगु व पात्र चित्रण, औपन्यासिक वस्तु विश्लेषणय् यक्वं सक्षम जूगु खनेदु । उपन्यासया बाखंचू न्ह्यानाच्वंगु कथं गनं हे वलजफि्त -ब्चतषष्अष्ब) िखनेमदु । "भावना" या भाषा सल्लं वं, सल्ल न्ह्याः । उपन्यासया भाषाशैली सरल व सहज जू । उपन्यासकारया प्यंगूगु उपन्यास "लिजला" य् थें थ्व भावनाय् नं लेखकं थःम्हंहे वर्णन याना उपन्यासयात न्ह्याका तःसां गनं हे च्वमिं हस्तक्षेप याःगु खनेमदु । बरु स्वतन्त्र, निस्पक्ष व तटस्थ जुया उपन्यासया सिलसिलावद्ध जुइक सल्ल न्ह्याकातःगु दु । प्याखनय् थें उपन्यास ब्वनावं वनेबलय् लिपा छु जुइ, गथे जुइ धयागु कौतुहलतां ब्वमिवर्गया नुगः साला क्वचायेक ब्वंके बी । गुइँगुइँनीगु व ख्वातुगु कौतुहलतां जाःगु उपन्यासं ब्वमि वर्गयात तसकं प्रभावित याइ । "भावना" उपन्यासय् कौतुहतलां थाय् कया च्वंगु खंके थाकु मजू । "भावना" स्वया न्ह्यः उपन्यासकार नजरराम महर्जनया म्हिचा सफू "थः कतः" उपन्यास नापं याना न्यागू उपन्यास पिदने धुंकल । थ्व खुगूगु "भावना" उपन्यासया विषयवस्तु विस्कं जू । नेपालभाषा उपन्यास ख्यः थपू यायेगु तातुना थनिं २५ दँ न्ह्यवनिसें नजरराम महर्जनं निरन्तर च्वसा न्ह्याका च्वंगुया छगू दसू "भावना" खः । उपन्यास ख्यलय् "भावना" छगू उपलब्धी खः । नेपालभाषा साहित्यया माध्यमं देशय् समाजय् दयाच्वंगु फुक्क कथंया विसंगति, विषमता व विभेदत न्हंका छ्वयेगु तातुना उपन्यासकारं मद्दिक च्वसा जक न्ह्याका च्वने फयेमाः, थ्वकिं देसय् "सानु" व "भावना" थेंयाःपिं नारीवर्गयात बांलागु लँपु क्यना जीवन उज्ज्वल याइगु निश्चित खः । वय्कया ज्वःगु च्वसां कन्हय् नं नेपालभाषाया औपन्यासिक क्यबय् थीथी नंस्वाःगु उपन्यास रुपी स्वां ह्वयेका च्वनि धका आशा याये ।
No comments:
Post a Comment