बखुमदः जात्राया झ्वलय् नगांया धाल्चा खाकेगु जात्रा

 बखुमदः जात्राया झ्वलय् नगांया धाल्चा खाकेगु जात्रा

स्वराज महर्जन

येँय् नं दक्षिण पश्चिमपाखेया नेवाः वस्ती किपू, सतुंगः, पांगा, ब्वसिगां, ल्ह्वंखा, मच्छेगां, नगांया जात्रायात बखुमद जात्रा धाइ । थुगु जात्रा थनिनिसें सुरु जूगु दु । न्हापां   नगामय् जात्रा जुइ थिंलाथ्व अष्टमी खुन्हु । अष्टमीया कन्हय् खुन्हु  पांगय् जात्रा अले दशमी खुन्हु थीथी थासय् जात्रा जुइ । 

नगांया जात्रा

जयपुर नं धायेगु याना वयाच्वंगु नगांया बालकुमारी द्यःया जात्रा नगांया जात्रा ख । बालकुमारी जात्रा शुद्ध  चान्हय् जुइगु जात्रा खः । थ्व जात्रा गुबलें निसे शुरु जुल धैगुया तिथि प्रमाण आःतक मलूगु कारणं जात्रा मध्यकालय् न्हयाःगु खःला धकाः अनुमान याय्छिं । 

नीतँ धैगु छगू कथंया पुजा याना जात्राया छुमां याइगु खः । बखुमदः अष्टमीखुन्हुनिसें शुरुजुइगु खःसां थुकिया छुमा थिलाथ्वं पञ्चमी खुन्हुजक याइ । नीतँखुन्हु भेलुथ्वँँ थुइ । नगांया जात्रा न्ह्याकेया नितिं नगांया देय््गुथिया दुजःत मध्ये प्यम्ह दुजःतय्त दँयदँस छसिंकथं जात्रा पाः बिइगु यानातःगु दु । प्यम्ह पाःला मध्ये थकालिम्ह दुजःयात जात्रा पाःलाः अले मेपिं स्वम्ह पाःलाः सहायक पाःलाः कथं मू पाःलायात माक्व ग्वाहालि याइ । भेलुथ्वँँ थुइत प्यम्ह जात्रा पाःलाःत मध्ये मूपाःलाःया छेँय् बं थिलाः सुचुकुचु याना विधिवत पुजायाना भेलुथ्वँँ थुइगु ज्या याइ । थ्व भेलुथ्वँ थुइ सिधय्काः भेलुयात सुयागु प्यचाः दयेका भेलु दिकी अले भेलुयात प्यम्ह पाःलापिन्स थकालिनिसें पालंपाः समे धाला थना पुजा याइ । पुजा याइबलय् प्यम्हसेन छगः छगः खेँय् चीबां कथं स्याइ । पुजा सिधयेकाः सकलें च्वना समे बजि नयाः भेलु थुइगु ज्या याइ । न्हापा न्हापा जूसा नीतँखुन्हुनिसें द्यःपिं उखेथखें जुइगुलिं लिबा न्हय्बां पिहां जुइमज्यु धाइगु चलन दु । 

थिलाथ्व सप्तमीखुन्हु नगांया स्थानीयवासीं छ्वयलाभू याइ । थःथःगु छेँय् छ्वयला छुया नखः हनेगु नापं तःखाः तकं खुनेगु याइ । जात्रा पाःलाम्हेसि थाय् देय्गुथिया नायः, गुरुजुं व जात्रा पाःलात च्वना छ्वयलाभू यायेमाः । 

जात्राया मुल दिं कथं थिंलाथ्व अष्टमीयात नालातःगु दु । अष्टमीयात हे बखुमदः अष्टमी धाइगु खः । अष्टमी खुन्हु न्हिनय् मूजात्रा पाःलाया छेँय् जात्राया नितिं चतांमरि छुइ । देय्गुथिइ च्वंपि दुजं पिनेगु लागि प्रसाद कथं दशमी खुन्हु इनिगु नितिं अथे चतांमरि छुइगु खः । छम्ह दुजःयात निपा मरिकथं छुइ । अष्टमी खुन्हु हे चान्हय् धाल्चा खायेगु पाःपिं न्याम्ह मनूत जात्रा पाःलाया छेँ्य् सनिलय् वया कौला कायेगु याइ । अबले चतांमरि निपा व छ्वय्ला तया थ्वँ अय्ला त्वंकीगु चलन दु । अले नगांया लाछिइ च्वंगु द्यःछेँय् थापना याना तःम्ह बालकुमारी द्यःयात खतय् तयाः थीथी बाजा थाना जात्रा याना पीगनय् यंकी । 

थथे द्यःपित हे न्ह्यः द्यः छेँय न्ह्यःने च्वंगु फल्चा न्ह्यःने ग्वंसि मिं च्याकेगु याइ । थ्व मिँ अष्टमिखुन्हु बहनिनिसें नवःमि खुन्हु तक च्याकी । ग्वंसिमि च्याकेत दक्व नगांमय् छेँखाँ छकाः छकाः सिं तयेमाःगु चलन दु । थनया मूजात्रा धैगु मध्य चान्हय् धाल्चा खाकेगु जात्रा । बाजागाजा सहित जात्रा याना बालकुमारी द्यःयात पीगनय् गर्भस्थानय् थापना याये धुंकाः जात्रा पाःलाया छेँय च्वंगु भेलु पीगनय् हइ । भेलुयात पीगनय दिकेवं हाकनं बाजागाजा जात्रा मूपाःलाया छेँ थासं वइगु विषेश पुजायात लँस्वयेत वनी । जात्रा पाःलापाखें हःगु पुजा पीगनय् थ्यनेवं विधिवत रुपं बालकुमारीयात पुजा यायेगु ज्या न्ह्याइ । बालकुमारी द्यःयात छम्ह हाकुम्ह दुगचा बलि बिइ  । विधिवत पुजा सिधयेकाः ‘धाल्चा खाकेगु’ ज्या न्हयाकी ।  धाल्चा खाय् पाःपिं न्याम्ह बालकुमारी द्यःया न्ह्यःने होम यानातःगु थासं जवंखवं थकालिनिसें फयतुकी । न्याम्हसित न्यापा पुजाभः व छगः छगः सुकुन्दा च्याका न्ह्यःने तयातइ । 

गुरुजुं धाः कथं न्याम्हसिनं थःगु न्ह्यःने गुरुमण्ड दयेका पुजा याइ । न्याम्हसित बेतालिं चिकाः सिन्हः तिकाः जाकिं पुजा यानाः ताय् नं लुइ अलय्् स्वांमाः क्वखाय्की । दक्व पुजा सिधयेकाः थ्वँ, अय्ला, हि, दुरु व धौ दुगु धाल्चाय् दाफा स्वां कचा, कलिह स्वां, बौस्वां, त्वाःस्वां तयातःगु न्यागः धाल्चा न्याम्हसिया ल्हातय् लःल्हाइ । धाल्चा लःल्हाना गुरुजुं बालकुमारी द्यःयात स्वाना हयातःगु पसुका न्याम्हसित ल्हातय् हिंकी । गुरुजु ताःया तालय् चचाः हाली । काँ बाजा पुया हइ अलय्् नायखिं नं थाइ । धाल्चा खाःपि बुलुं बुलुनं खाना वइ । 

ताः व चचाःया तालय् छुं ई लिपा धाल्चा ज्वनाच्वंपिं दिगिदिगिं खाना वइ । दुरु तयातःगु धाल्चा ज्वनीम्ह धाःसा खास हे खाइमखु । मेपिं प्यम्ह धाःसा मन्त्र ब्वनाहःलिसे चचाः हाला हःलिसे झन झन हे खाना वइ । थ्यंमथ्यं झिंन्यागू मिनेट धाल्चा खाकेगु याइ  । चचाः हाले क्वचायेका गुरुजु धाल्चा खाना च्वंपिन्त जाकिं पुजायाना धाल्चा खाकेगु दिकी । धाल्चा खाकेगु ज्या सिधयेका धाल्चा खाइपिन्त, गुरुजु अलय्् स्वःवया च्वंपिं सकलसित चतांमरि, समे बजि प्रसाद कथं इनाबिइ । भेलुयात पींगनं कुबिया भइख्यः धैगु थासय् यंकी । व हे थासं दशमीखुन्हु सुथय् न्हापां लाछिया द्यः छेँय् न्ह्यःने हाकनं कुबिया तयेयंकीगु चलन दु । 

मूयाःया कन्हय्खुन्हु सिन्हःयाः । सुथ् न्हापां पीगनय् पुजा वनी । गुलि गलिसियां हँय्, दुगु नं द्यःयात बलि बिइ । न्हिनय् देय््गुथिया नायःया थासं पुजा वइ  । नवमीखुन्हु बहनीपाखे हाकनं थीथी बाजा गाजा सहित बालकुमारीयात खतय् तया जात्रा याना क्वत हइ । थथे द्यः क्वत हइबलय् द्यःयात बिषेश पुजा बिइगु, चाकः मत च्याकीगु चलन दु । जात्रायाना हःगु द्यःखःयात नगांमय् क्वय्च्वंगु चीबहाःया न्ह्यःने दिकी । देय्गुथिया थकालि अर्थात देय् थकालि व वय्कःया नकिंया छेँय् बाजासहित पुजा हया थकालि थःम्ह हे पुजा बिया द्यःयात बसालाया द्यः छेँय् दुकाइ । द्यः दुकाये धुंकाः गुरुजु, देय्् गुथिया नायः व जात्रा पाःलात प्यम्ह च्वना बालकुमारी द्यःयात बलि बिउगु दुगुया सिइकाःभू याना जात्रा क्वचायेकी ।