मोहनी नखःया तिथि हनेगु विवाद

 मोहनी नखःया तिथि हनेगु विवाद 

श्रीकृष्ण महर्जन नेवाः

मोहनिया अष्टमीः

अष्टमीयात नेवाःतसें कूछि भ्वय् । थःपिनिगु जीवनय् माःगु ल्वाभः ज्याभः तयारी अवस्थाय् दु ला मदु धकाः स्वयाः आः न्हूगु अन्न वा दुकायेगु ई वइन धकाः ल्वाभः व ज्याभः नापं थीथी ज्वलं धुकू क्वथाय् थापना याना व हे क्वथाय् च्वनाः थःगु कुलया फुक्क दुजःपिं झ्वःलकं च्वना भ्वय्नेगु याइ । कूलया भ्वय् जूगुलिं हे कूछि भ्वय् धाःगु खः । कूछि भ्वय्यात मथुया निमना निमना दाना नयेगु तकं याना महःगु मखु । थापं याइगु इलय् छुं नं द्यःया मूर्ति बाय् किपाः थापं याइगु मखु । छगू कथं आः छेँय् अन्न गुलि दनि ? धकाः अन्नयात नं तयेगु नापं ल्वाभःया अवस्थायात थुइका न्हूगु वा दुकायेगु नितिं समान तयारी अवस्थाय् तया सहलह ब्याकेगु भ्वय् कथं नया वयाच्वंगु दु ।

मोहनिया नवमीः

अष्टमी खुन्हु थापना यानागु सामानयात पूजा याइ । मोहनि सिन्हः फयेगु याइ । जीव वली बिइ । नेवाः संस्कृति कथं पंचतत्वयात महत्व बियातःगु कथं जीव बलि बाय् खँय् बलि बिइ । नेवाःतय्सं तन्त्र साधन याना पुजा याइगु जुया हे जुइ सायद थुखुन्हुया हाकूगु सिन्हःयात मोहनि सिन्हः धाइगु । तन्त्रनाप स्वापू दुगुलिं मोहनि सिन्हः तीगु हे मोहनि नखःया विशेषता खः । छुं नं कथंया ज्या याये न्ह्यः ध्यान केन्द्रीकृत जुइमा अले ज्या पूवनेमा धकाः तिइगु विशेष कथंया हाकःया सिन्हः धइगु हे मोहनि सिन्हः खः । थुगु सिन्हः थः परिवारयापिन्सं जक तिइगु याइ । छुं नं कथंया बाजं, प्याखं व म्ये स्यनेगु झ्वलय् नासः द्यःयाथाय् नं मोहनि सिन्हः फ्वाया मोहनि सिन्हः तिइगु याइ । नवःमी खुन्हु जीव बलि बिइ धुंकाः उखुन्हु हे बहनी बलि ब्यूम्ह जीवया सी इना बिइ । कुलया फुक्कं च्वना थकालिंनिसें सी इना बिइ । गुलि गुलिसियां नवःमी खुन्हु हे नलास्वां छुइ ।

मोहनिया दशमीः

नवःमी खुन्हु पुजायाःगुयात समापन यायेगु कथं पूजा याना नलास्वां छुइ । पुजा यानातःगु क्वकाइ । थःपिनिगु जीवनय् प्रयोग जुइगु सामानत पुजा याना लितकायेगु याइ । बाजंनिसें ज्याभः तकं लित 

काइ । अले व हे ज्याभः व बाजं तकं छ्यली । दशमी कुन्हुनिसें हे थःथःगु बुँइ ज्या याः वनीगु अले बाजं खलःतपाखें बाजं थायेगु नाप नापं प्याखं क्यनीपिन्सं प्याखं तकं क्यनी । अष्टमी कुन्हु थापं यानातःगु ज्याभः, ल्वाभःनिसें बाजं तकं नवःमि कुन्हु पुजा याइगु अले दशमी कुन्हु उगु कथंया समानयात लित कायेगु अथे छ्यलीगु खः । दशमी खुन्हु मोहनि सिन्हः तिना पायः ज्वना मनू हे द्यः जुया दिगि दिगि खाना पिहां पिकाइ । दशमी कुन्हुनिसें मोहनी नखःया लसताये थः म्ह्याय् मस्तय्त सःताः नकेगु याइ । नखःयात सःते हे माःगु चलन दु । सःतेगु मयायेकं भ्वय् वनेगु याइमखु । नखत्या वःपिं थः म्ह्याय् मस्त भिना मस्तय्त मोहनि सिन्हः तिकीमखु । भ्वय् नकेगु धाःसा याइ । मोहनि सिन्हः धइगु कुलया सिन्हःया रुपय् नालातःगु दु । 

मोहनि नखःया दाशर्निक पक्षः

मोहनि नखःया दाशर्निक पक्ष धैगु छुं विशेष द्यःयाके बर्दान कायेगु कथंया आदर्शवादी सिद्धान्त ज्वनाच्वंगु मदु । छुं नं द्यःयात पुजा याइगु चलन मदु । बरु थःपिनिगु जीवनय् माःगु सामनयात हे द्यः भाःपिया आः तयारी याना न्ह्या वनेगु संघर्षवादी सिद्धान्तयात नाला वयाच्वंगु दु । न्हूगु अन्न दुकायेगुु अन्तिम ई वयाच्वंगुलिं आ न्हूगु दँया नितिं सकलें गुगु कथं मंकाः जुया न्ह्याः वनेगु धकाः सहलह ब्याकीगु छगू महत्वपूर्णगु नखःया रुपय् वयाच्वंगु खने दु । नेवाः संस्कृतिया दर्शन कथं संघर्षवादी सिद्धान्तयात नाला वयाच्वंगु दु मोहनि नखःया झ्वलय् ।

थुगु कथं महत्व दुगु मोहनी नखः खःसा थौं मोहनी नखः हनेगु तिथिमितिया सवालय् विवाद ब्वलंगु दु । न्हापा न्हापा स्वन्ति नखःया लक्ष्मी पुजा, म्ह पुजा व किजा पुजा यायेगु सवालय् विवाद जुया वयाच्वंगु खः । अथे तिथि मितिया विवादया कारणं समस्या ब्वलना वयाच्वंगु खः । आः वया ला मोहनी नखः हनेगु सवालय् तकं विवाद ब्वलना वःगु खँ त्वाः त्वालय् अले वस्ती वस्तीइ जक मखु थौंया इलय् सामाजिक सञ्जालय् तकं बय्बय् जुयाच्वंगु खने दु । 

नेवाः समाजय् तिथि मितिया विवाद जुयाच्वंगु कारणयात छकः दुवालेगु आवश्यकता जुइ । नेवाःतसें तिथि नाप नापं गतेयात नं नाप नापं यंकाः च्वंगु दु । तिथि व गते अर्थात चन्द्रमास व सूर्यमासयात नाप नापं स्वाकाः यंकाच्वंगु दु । थ्व धइगु चन्द्रमा व सुद्र्यः निगूया नं गतियात नाला वनाच्वंगु खः । नेवाः समाजय् सुद्र्यः लूगु इलय् छु तिथिइ क्यन व हे तिथि न्हिच्छियंकं कायेमाः अर्थात सुद्र्यः लूगु इलय् आय्पा भू खने दयेवं व हे तिथि न्हिच्छिं जुइ धकाः धाइगु छगू मान्यता दु । सुद्र्यः लूगु इलय् छु तिथि खः व हे तिथि नालीगु अले अनं लिपा न्ह्यागु हे तिथि क्यंसां उकियात नालीमखु धइगु छगू सिद्धान्त नालाच्वंगु दु । मेगू कथंया सिद्धान्त सुद्र्यः नं तिथि खनेमाः तर छु पर्व छु इलय् याइगु खः व हे इलय् यायेमाः न्हिच्छिं छगू हे तिथि जुइमखु धाइगु खः । सुद्र्यः लूगु इलय् छु तिथि क्यनाच्वन व तिथि नालीगु खः तर मेगु सुद्र्यः लुइ न्ह्यः हे हाकनं मेगु तिथि क्यन धाःसा ईब्यः कथं यायेमाःगु पर्वयात नाला यायेमाः धइगु पक्ष खः । थ्व निगू कथंया धारणांया कारणं हे नेवाः समुदाय दुने तिथिमितिया विवाद ब्वलना वयाच्वंगु खने दु । 

थुगुसी मोहनी नखः नं थ्व हे विवाद कारणं आः वइगु असोज २५ गते शुक्रवारयात अष्टमी नाला कूछि भ्वय् यायेगु ला कि असोज २४ विहिवारयात अष्टमी नाला कूछि भ्वय् यायेगु धइगु विवाद ब्वलनाच्वंगु दु । अनं लिपा नवःमि स्याक्वःत्याक्व अर्थात मोहनी पुजा व चालं नं थ्व नाप हे स्वना विवाद ब्वलनाच्वंगु खने दु । नेपाल पञ्चाङ निर्माण निर्णायक विकास समितिं पित बिउगु कथं धायेगु खःसा थुगुसी २४ गते विहिवार सप्तमी, २५ गते शुक्रवार महातष्टमी कालरात्रि महानवमी व २६ गते शनिवार विजया दशमी धकाः च्वयातल । थुगु ल्याखं स्वयेबले अष्टमी व नवःमि छन्हुं हे क्यन । नेवाःतसं ला अष्टमी कुन्हु बहनी कूछि भ्वय् नया नवःमि कुन्हु सुथय् मोहनी पुजा याना दशमी कुन्हु चालं याइगु खः । कूछि भ्वय् नयेगु ज्या क्वमचायेकं मोहनी पुजा याये मजिल । अले मोहनी पुजा मयायेकं चालं यायेमाजिल । उकिं याना थुगुसी समस्या ब्वलंगु खने दु । 

मोहनी नखः ज्वःछिया तिथि, सुद्र्यः लुइगु नापं मेगु तिथि क्यनीगु ईयात स्वयेमाःगु अवस्था वल । असोज महिनाया २४ गते विहिवार सुथय् ७ ः २६ तक सप्तमि अनं लिपा अष्टमी क्यन । सुद्र्यः लुइगु सुथय् ६ः२  । २५ गते सुथय् ६ः५० तक अष्टमी क्यनी । शुक्रवार २५ गते सुथय् ६ः ५० तक अष्टमी अनं लिपा नवःमि क्यन । सुथय् ६ः २ मिनेट सूद्र्यः लुइगु । नवःमि २६ गते सुथय् ५ः४६ मिनेट तक जुइ । 

शनिवार २६ गते सुथय् ५ः ४६ निसें दशमी क्यनी । सद्र्यः लुइगु ६ः२ । दशमी तिथि चान्हय् ४ः१८ तक क्यनी । अलं लिपा एकादशी क्यनी । 

आः नेवाःतय्गु तिथि मितिया ल्याखं मोहनी नखः हनेगु सवालय् जुयाच्वंगु अलमल नापं आःया अवस्था छु दु धकाः स्पष्ट अवश्य नं जुल जुइ । आः थःथःम्हं हे बिचाः याना छम्हेस्यां मेम्हेसित आलोचना मयासे मोहनी नखः हनेगु नितिं तयार यायेमाःगु आवश्यकता दु ।